'Nederland zet te blind in op extra asfalt'

Vanuit het oogpunt van de automobilist zijn we op onze snelwegen de laatste jaren goed bezig, met een inhaalslag op het gebied van infrastructuur-ontstopping. Decennialang groeide het wegennet nauwelijks mee met de hoeveelheid auto's, en dus ontstonden er knelpunten. Met name de laatste twee kabinetten werd de asfaltwals eindelijk goed aangezet, en de bereikbaarheid en doorstroming van met name de Randstad verbeterd.

'Een goede zaak', zou je zeggen als petroseksueel die op maandelijkse basis aan uren van fileleed ontsnapt, en daardoor meer tijd heeft voor gezin, hobby's, of andere leuke dingen. Doch het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) denken hier anders over. In een vandaag verschenen rapport - Kansrijk Mobiliteitsbeleid - wordt gepleit voor terughoudendheid. De makers denken namelijk dat de grootste groei uit het verkeersaanbod is (en aangezien de Nederlandse bevolking nauwelijks groeit en autobezit onder met name jongeren evenmin toeneemt kunnen we daarin meegaan), en dus moet per project worden bekeken of uitbreiding van de capaciteit wel echt nodig is. Zijn er indicaties dat de noodzaak er niet is, dan moeten projecten eerder in de beginfase worden heroverwogen, en mogelijk aangepast.

Het rapport is belangrijk omdat het CPB en PBL adviesorganen van de overheid zijn, en politieke partijen dit rapport zeker gaan meenemen als ze hun verkiezingsprogramma's opstellen. Hoewel het niet met zoveel woorden wordt gezegd, is wel duidelijk dat geïmpliceerd wordt dat de overheid niet flexibel genoeg is zodra een infraproject is gestart. Zie het als een raket: zodra deze wordt afgevuurd is hij verder niet meer te doseren, en wordt hij voortgestuwd totdat de brandstof op is. De auteurs van het rapport willen meer ruimte voor tussentijdse evaluatie en eventueel bijstelling.

Nu is het niet zo dat het CPB graag wil dat we in de file staan, als deze sterk toenemen wordt vooral opgeroepen meer wegen aan te leggen. De makers van het rapport zien echter meer in een heffing op drukke plekken op drukke tijden. In theorie zien we dit ook graag, het is vreselijk inefficiënt als een weg 3 uur per dag muurvast staat, en de overige 21 uur sterk onderbelast wordt. 

Dan maar iedere automobilist in de trein? Nou nee. Het Nederlandse spoor zit al tegen de grenzen van zijn capaciteit, en meer spoor aanleggen is volgens de auteurs te duur. Daarnaast is het ook een kwestie van ruimte, 'even een extra spoorbaantje aanleggen' is makkelijker gezegd dan gedaan.

Eigenlijk is er al jaren sprake van een status quo in Nederland: het spoor is in de basis goed, maar ook stukken onbetrouwbaarder en minder comfortabel dan de auto. Bovendien rij je met je auto altijd naar de plek van bestemming, terwijl een trein je ergens op een station afzet, en je van daar de rest van je reis nog moet regelen. Daarnaast: als je al een auto hebt en hier alle vaste lasten voor draagt ben je gek als je hem niet gebruikt.

Ergo: je krijgt mensen niet hun auto uit, en het gaat ook niet lukken om op een carpoolachtige manier meer mensen in één auto te krijgen. Is al geprobeerd, en het lukte niet. Er is de laatste jaren eindelijk veel gedaan om de doorstroming op de snelwegen te verbeteren, en dat wierp zijn vruchten af. Maar nu de economie een beetje aantrekt stijgt de filedruk weer, dus we delen de mening niet dat 'er wel genoeg asfalt in Nederland ligt'. Maar Nederland wezenloos in een betonnen jungle veranderen is ook geen prettig vooruitzicht, en bovendien bewijzen de beelden van 20-baans vaststaande Amerikaanse snelwegen dat asfalt geen wondermiddel is. Een slimme aanleg wel. Je haalt dus meer uit een ongelijkvloerse aanleg van knooppunten, waarbij het verkeer middels fly-overs makkelijker doorstroomt naar kruisende snelwegen, om maar een voorbeeld te noemen.

Zodra de autonome auto er komt kan dit al een hoop schelen in verkeersdruk, want computers rijden beter dan mensen. Tot die tijd moet er een balans gevonden worden tussen leefbaarheid en doorstroming. We zijn in ieder geval blij dat er momenteel flink wordt gebouwd aan extra wegen, want de massa moet zijn bestemming kunnen bereiken. Dat er 8 miljoen auto's in Nederland zijn, en bovendien nog een gigantische pluk vrachtverkeer, is een feit. En een paar kilometer aan stilstaande auto's zorgen lokaal voor veel slechtere lucht dan verkeer dat doorrijdt.