Europa is volslagen machteloos tegen sjoemelende fabrikanten

Uitstootnormen van schadelijke gassen uit verbrandingsmotoren moeten we absoluut serieus benaderen, maar er tegelijk ook niet te panisch over doen. Vieze lucht adem je overal in, gisteren verscheen een onderzoek waaruit bleek dat je dertig keer de norm aan fijnstof inademt als je je onbespoten biowortels staat te wokken. Dat heeft iets ironisch: milieudefensiemensen die op hun bakfiets vieze lucht gaan meten, hier een ronkend persbericht over schrijven, en vervolgens onder hun afzuigkap the big whammy in hun longen te krijgen. Maar goed, normen zijn normen en deze dienen gehandhaafd te worden, ook al maken we het de auto-industrie in Europa ondertussen bijna onmogelijk.

In de EU worden de normen Europabreed bepaald, maar elke lidstaat is verantwoordelijk voor de handhaving ervan. En daar wringt de schoen. Ten eerste is het erg moeilijk vast te stellen of er is gefraudeerd, of -wanneer de verdenking bestaat- hier daadwerkelijk de vinger achter te krijgen. Fabrikanten zullen glashard ontkennen en een juridische strijd zal volgen. Tal van fabrikanten zijn beschuldigd van zogeheten defeat devices, zoals bijvoorbeeld Opel door Belgische media, maar daar blijft het vooralsnog bij.

Is de verdeel-en-heers-tactiek van de auto-industrie daarom een excuus om maar niet lokaal ter handhaven? Geenszins, meent Eurocommissaris van Industrie Elżbieta Bieńkowska (foto). Zij constateert dat de industrie blijft ontkennen en de lidstaten niet handhaven. Over dat laatste zullen de meningen bij de RDW en zijn soortgenoten verdeeld zijn, maar het is wel raar dat een merk als Volkswagen in de VS genadeloos en slagvaardig wordt aangepakt, en in Europa overal tussen de mazen door zwemt. Met de uitspraak etaleert de commissaris meteen haar machteloosheid: je kunt nog zoveel strenge regels maken, zonder handhaving hebben deze nul waarde.

Fraude van autofabrikanten is en blijft iets waar je ontzettend moeilijk de vinger achter krijgt, maar het is wel tekenend dat in andere delen van de wereld keihard opgetreden wordt, en in Europa simpelweg niet. Ga maar na:

• VS: miljardenboetes voor VW en ruimhartige compensatieregelingen
• Japan: publieke schande voor Mitsubishi en halvering van de aandelenkoers.
• Zuid-Korea: strafrechtelijke vervolging van VW, en nu ook een rechterlijke uitspraak die zegt dat Nissan heeft gesjoemeld met de Qashqai.
• Europa: ....

Laten we er niet om heen draaien: nationale economische belangen wegen zwaar, zeker bij een enorme industrie als de automotive. Deze is in Europa goed voor 2,3 miljoen directe banen, en een veelvoud daarvan als je werknemers bij toeleveranciers er bij pakt. Niemand richt graag zijn eigen auto-industrie te gronde, zeker niet wanneer je land er economisch al niet te florissant voor staat. Dit is zeker een overweging geweest in Italië, toen werd besloten de eigen auto's doodleuk bepaalde testprocedures te laten skippen. Sowieso is het opmerkelijk dat in geen enkel land dat straffen heeft uitgedeeld aan sjoemelende fabrikanten de eigen fabrikanten zijn aangepakt. Alleen Japan durfde het aan Mitsubishi aan te pakken, maar het land heeft nog 5 andere grote automerken.

Een mogelijke oplossing om in Europa de fabrikanten het vuur nader aan de schenen te leggen is eigenlijk alleen het oprichten van een Europees controle-orgaan, maar de vraag is of we daar op zitten te wachten.